Recensie: 'Baken in het landschap'

Met vakantie naar de Barendrechtse brug

door Jan Robbemond

De liefde voor baken in het landschap zit nog altijd diep

Verhalen hebben zich genesteld in het geheugen

Als ruim een halve eeuw geleden aan Barendrechters de vraag werd gesteld waar ze met vakantie naar toe waren geweest, was de kans groot dat het antwoord luidde: ,,Naar de Barendrechtse brug.'' Vooral op zondagmiddag was het voor velen een geliefd uitstapje, naar de rivier bij de 'geweldige brug'.

Ook de fietstochtjes van vader Van de Ree eindigden steevast bij de Barendrechtse brug. In zijn bekroonde verhaal 'Stairway to heaven' schrijft zoon Arco van de Ree over de bedrijvigheid in het haventje, waar iedereen bezig was. Soms kwam het tot een praatje met de brugwachter.

De brug werd 'de sterke stalen vriend' van Arco. Hij vatte een diepe liefde op voor de bijzondere verbinding over de Oude Maas. Groot was de schrik toen op 22 juli 1969 plotsklaps een einde kwam aan de heerlijke uitjes doordat de brug werd gesloopt. Arco verwenste de tunnel en nam zich voor daar nooit door te gaan.

Destijds was hij boos en verdrietig. Twee dagen voor de brug dicht ging nam hij afscheid. ,,Ik ging met lood in de schoenen naar onze vertrouwde plek. Het voelde als rouwbezoek. Nog een keer definitief afscheid nemen van de overledene, voordat deze voorgoed verdwijnt. Ik liep over het brugdek met één hand op de reling en zei constant zachtjes: dag brug, dag brug, dag…''

Sinds die tijd werd de fascinatie van Arco vcan de Ree met het jaar sterker en vijftig jaar later kon hij die kwijt in een boek waarin hij aan zijn eigen verhaal talrijke romantische herinneringen toevoegt van mensen uit de Hoeksche Waard en Barendrecht. 'Baken in het landschap/ Verhalen over de Barendrechtse brug (1888-1969)' is de luide echo van dit verdwenen monument in het landschap.

Oud-minister van landbouw Cees Veerman memoreert in zijn voorwoord dat de brug geruisloos en zonder protesten letterlijk uit beeld verdween. Slechts enkele maanden na de opening van de Heinenoordtunnel op 22 juli, herinnerden eind 1969 slechts de pijlers in de rivier nog aan het bestaan van de oude hefbrug. ,,Die was te groot voor een museum'', schrijft Veerman, ,,maar de verhalen zijn gebleven en hebben zich genesteld in het geheugen van de eilandbewoners.''

Met eindeloos geduld heeft Van de Ree de elementen van zijn boek verzameld. Momenten uit de geschiedenis van de brug zijn de acht pijlers en de talrijke amusante, interessante, schokkende, warme, romantische en informatieve verhalen van tientallen mensen vormen als het ware het 'brugdek'. Met zijn benadering sluit Van de Ree naadloos aan op de orale traditie van het vertellen op het platteland.

Een van die bijzondere verhalen is dat van Ad en Gea van IJsseldijk uit Dordrecht. Op hun trouwfoto prijkt een foto van de Barendrechtse brug (compleet met pochet) naast hen als getuige. De trouwambtenaar zei laconiek: ,,Sommige mensen knuffelen met bomen, dus waarom niet met een brug.'' Over de lacherige reacties van sommigen zei Gea: ,,Ze dachten dat het een geintje was, maar ik wist dat hij het serieus meende.''

Andere verhalen hebben veelzeggende titels als: 'Tante zeggen tegen de Barendrechtse brug', 'Een inspirerende plek', 'Als de wind de goede kant op stond', 'Illegaal omhoog', 'Korte klucht in twee bedrijven', et cetera. Zijn persoonlijke herinneringen deelt Arco van de Ree met zijn talrijke gesprekspartners aan wie hij kostelijke details ontfutselt. Hij hanteert een journalistieke werkwijze en koppelt wat hem wordt verteld aan de 'grote geschiedenis', zoals de Tweede Wereldoorlog, de toenemende mobiliteit, de ontsluiting van de Hoeksche Waard, technische en economische ontwikkelingen.

'Baken in het landschap' is rijk geïllustreerd. Het omslag is een verbeelding van de brug in kubistische stijl door de (glas)kunstenaar Theo Verhoeff uit Mijnsheerenland. Jarenlang moest Verhoeff met zijn scooter over de brug voor het onderwijs dat hij volgde in Rotterdam. Vaak moest hij wachten omdat de brug open stond.

Zijn zoektocht naar fait divers en verhalen bracht Arco van de Ree ook in België, in Willebroek, 30 kilometer onder Brussel. Daar ligt over het Zeekanaal dat de Westerschelde verbindt met Brussel 'een zusje' van de Barendrechtse brug. In de jaren 50 werden voor de bouw  hoogstwaarschijnlijk de bouwtekeningen van de brug over de Oude Maas gebruikt.

Arco van de Ree: 'Baken in het landschap/ Verhalen over de Barendrechtse brug (1888-1969), 138 blz., 19,95 euro. Het boek is verkrijgbaar in de Readshop aan de Middenbaan en de Bruna in Carnisselande.