Echtpaar onderzoekt architectuur van Nederlands-Indië
Algemeendoor Arco van der Lee
BARENDRECHT – Dankzij 35 jaar onderzoek door Maria en Jan van Dullemen is er veel bekend geworden over de Nederlandse architectuur in het tegenwoordige Indonesië. Jan van Dullemen heeft er deze maand een nieuw boek over uitgebracht.
Jan van Dullemen (1954) studeerde in de jaren tachtig kunstgeschiedenis en klassieke archeologie in Leiden. Een professor liet hem in 1986 een fotootje zien van een wit gebouw. “Kijk, dit is ook Nederlandse architectuur. En daar weten we niets van”, zei hij. De man doelde op het werk van Nederlandse architecten dat is gemaakt in Nederlands-Indië.
De uitspraak van de professor intrigeerde Jan van Dullemen. Hij ging op onderzoek uit en ontdekte al snel dat er over deze architectuur inderdaad niets te vinden was. Van Dullemen ging op onderzoek uit in Nederland en in Indonesië. De hulp van zijn vrouw Maria, geboren in Indonesië, bleek van grote waarde. “Zij spreekt de taal, weet de weg en kent de mensen. Ze heeft daar veel familie en dat heeft ons ontzettend geholpen. Waar andere onderzoekers vastliepen, konden wij doorpakken”, vertelt Van Dullemen.
Er hebben 220 architecten uit Nederland of met een Nederlandse opleiding in Nederlands-Indië gewerkt. Maria en Jan van Dullemen gingen op zoek naar gebouwen die door deze architecten zijn ontworpen. Dat leverde veel verrassingen op. Zoals het Jaarbeursgebouw in Bandoeng dat nu in gebruik bleek te zijn bij het leger. Toen ze het terrein wilden betreden werd er direct een machinegeweer op het paar gericht. Dit tot grote schrik van Maria. Zij vluchtte in de jaren zestig met haar ouders naar Nederland uit angst voor geweld. Het incident liep goed af, vertelt Jan. “We werden door de trotse commandant rondgeleid.”
Twee broers komen in de onderzoeken van Jan van Dullemen steeds weer naar voren. Het zijn C.P. Wolff Schoemaker en Richard Schoemaker. De broers doceerden aan de Hoogeschool van Bandoeng. De latere president Soekarno was één van hun leerlingen.
Jan van Dullemen promoveerde in 2008 aan de Universiteit Utrecht op een proefschrift over het leven en werk van Wolff Schoemaker. In 2010 bracht hij het boek ‘Tropical Modernity’ uit, over de Nederlandse architectuur in Nederlands-Indië. Het boek is in 2016 vertaald verschenen in Indonesië.
In mei is een nieuw boek van Jan van Dullemen verschenen. Ditmaal staat het leven en werk van Richard Schoemaker centraal. Deze verliet de Hoogeschool van Bandoeng in 1924 om te gaan doceren aan de TH in Delft. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog ging hij in het verzet. Schoemaker werd verraden en werd in 1942 in het kamp Sachsenhausen geëxecuteerd.
Op de voorkant van het boek staat een markant ontwerp van Richard Schoemaker: Villa Merah (rode vila) in Bandoeng. Jan van Dullemen: “Dit soort huizen was perfect op het tropische klimaat afgestemd. Het was het resultaat van 350 jaar ervaring van de Nederlanders in Indië. Zelfs zonder airco heeft het een prettig binnenklimaat.”
Toen Maria en Jan van Dullemen 35 jaar geleden met hun onderzoek begonnen, was er nauwelijks belangstelling voor dit onderwerp. Door hun tentoonstellingen ‘Pameran Arsitektur Tropis Modern’ in Jakarta, ‘Indisch DNA’ in Apeldoorn en ‘Van KNIL militair tot Meester-Architect’ in Bronbeek krijgt het nu meer belangstelling. Tegenwoordig neemt ook de waardering in Indonesië toe. Ze ontdekten het graf van Wolff Schoemaker, vlak voordat het zou worden geruimd. Na een groot verhaal in het Indonesische dagblad Kompas werd het graf geadopteerd door de familie Soekarno.
“We hopen dat iedereen dit unieke boek met veel zelfgemaakte foto’s leest, opdat deze kennis niet verloren gaat”, besluiten Maria en Jan van Dullemen.
‘Architect in Bandoeng, verzetsstrijder in Delft’ door C.J. van Dullemen is een uitgave van Walburg Pers (ISBN 9789462499195), telt 208 pagina’s en kost 34,99 euro.
https://www.walburgpers.nl/nl/book/9789462499195/architect-in-bandoeng-verzetsstrijder-in-delft
