Fake news

Melvin is 16 jaar en zit in de vierde klas van het Dalton Lyceum. Deze week duikt Melvin in het nepnieuws.

Sinds de Amerikaanse presidentsverkiezingen van vorig jaar is het een begrip dat we vaak tegenkomen: 'Fake news'. President Trump beschrijft hiermee nieuwsberichten die onjuist zijn, of eigenlijk ook nieuwsitems waar hij het gewoon niet mee eens is. Maar het woord dat zijn oorsprong vond bij de Amerikaanse president, wordt tegenwoordig steeds meer van belang.

We zijn tegenwoordig omsingeld door informatie. Op school, op het werk, in de dierentuin en zelfs op de wc, overal hebben we onze smartphones bij ons. Elke seconde van de dag kunnen we het laatste nieuws op de voet volgen en zijn we van alles op de hoogte. Maar daar schuilt ook een gevaar in. Vaak nemen we aan dat alles wat we zien, echt waar is. Het staat op een nieuwssite, dus dan zal het vast wel waar zijn. Journalisten moeten er namelijk voor zorgen dat er alleen geverifieerde stukken online worden geplaatst. Dat denken we althans, want het tegendeel is vaak waar.

Deze week nog werd er een bericht verspreid dat er een haai door de overstroomde straten van Houston zou zwemmen. Veel mensen geloofde dat, maar het bleek natuurlijk complete onzin. Dit bericht verspreidde zich ook via twitter en was daarom nog makkelijk te ontmaskeren, maar als zo'n bericht plotseling op de voorpagina van De Telegraaf verschijnt, beschouwen de meeste mensen het als waarheid.

Daar schuilt dus ook het gevaar in. Stel je eens voor: de site van de NOS wordt gehackt en er verschijnt plotseling een bericht waarin staat dat de koning is vermoord. Wat zou er dan wel niet allemaal gebeuren? Het hele land zou in rep en roer zijn en waarschijnlijk zal het een chaos zijn in Den Haag. Tegen de tijd dat Willem Alexander dan weer levend op tv verschijnt, zijn alle grote vliegvelden en snelwegen afgesloten om 'de moordenaar' te zoeken.

Vorige week was daarom ook op het nieuws dat Nederland niet goed beveiligd is tegen een mogelijke cyberoorlog. (Ervan uitgaand dat dat nieuwsbericht wel waar is). Door nepnieuws te gebruiken kunnen mensen tegen elkaar opgezet worden en kunnen er conflicten uitbreken. Met een aantal nepnieuwsberichten kan heel Nederland worden lamgelegd.

Een paar jaar geleden maakte het programma Rambam ook een aflevering over nepnieuws. Door zelfverzonnen nieuwsitems online te zetten, keken ze of de Nederlandse media kwetsbaar is voor nepnieuws. En wat bleek, bijna alle media trapte erin. Het Parool meldde bijvoorbeeld dat CDA stemmers het meest vreemd gingen en bij het programma Shownieuws was te zien dat een Songfestivalliedje volledig gekopieerd was van een Kroatische zanger. Allemaal nepnieuws, maar de pers trapte er wel in. Toen al bleek dat journalisten hun bronnen beter zouden moeten checken.

Het probleem is zelfs zo groot, dat we er op school ook les over krijgen. Bij maatschappijleer werd besproken wat het probleem van nepnieuws nu precies is. Daar zat ook een opdracht bij die we moesten uitvoeren: bedenk zelf nepnieuws. Volgende week worden alle nepnieuws berichten vervolgens verzameld en gemengd met echte nieuwsberichten, om zo te kijken hoe moeilijk het is om echte nieuwsberichten te onderscheiden van nepnieuws.

Als je al die nieuwsberichten zo kort voorbij ziet komen in de klas wordt het natuurlijk wel moeilijk om te kijken welke echt en welke nep is, maar gelukkig is dat in het echt niet het geval. Als journalisten in het vervolg iets beter opletten en lezers af en toe zelf nagaan of een bericht wel klopt, kunnen we in de toekomst een hoop verwarring en ellende voorkomen. Als alles wat in deze column staat natuurlijk geen nepnieuws is.

Mail naar Melvin kan via redactiebarendrecht@baruitgeverij.nl