‘Hoe Alva zijn fles verloor’ brengt helden uit 1572 tot leven

BARENDRECHT – Het nieuwe boek van John Brosens was nog maar een week uit, toen er vragen over werden gesteld in de gemeenteraad van Vlissingen. Wat er in 1572 is gebeurd blijkt nog steeds gevoelig te liggen.

John Brosens was jarenlang leraar Engels. Sinds hij in 2001 met VUT is gegaan, is hij schrijver. Na een reeks thrillers en jeugdboeken schrijft hij de laatste jaren vooral historische romans. “Ik zit op twee, drie titels per jaar. Ik heb altijd verhalen in mijn hoofd. Sommige dingen heb ik al vastgelegd om over een jaar of twee, drie eens te gaan uitwerken", vertelt hij.

“De tijd dat ik met manuscripten leurde bij uitgevers is voorbij. De projecten komen nu naar mij toe. Toen ik in Vlissingen onderzoek deed voor ‘Partizanen aan de Schelde, over de Tweede Wereldoorlog, heeft de stadsarchivaris tegen mij gezegd ‘Weet je dat we over een paar jaar 1572 flink gaan vieren?’. Ik kende het verhaal wel dat daarover rond ging. Toen heef hij me een aantal boeken aan de hand gedaan en archiefstukken meegegeven. Ik ben daarin gaan snuffelen en dacht: dat is een heel mooi project.”

Vlissingen was in 1572 een straatarme stad. “Het was een puinhoop, door die vermaledijde watergeuzen, die op de Noordzee heen en weer voeren en alles grepen wat ze konden krijgen. Daardoor was heel de handel stilgevallen. En Vlissingen had als kurk waarop de economie dreef, de visserij. Maar de vissers konden niet meer uitvaren. Een paar van hun bootjes waren door de watergeuzen gegrepen, alles in beslag genomen en de bemanning overboord geflikkerd.”

Het verhaal van Den Briel (ook 1572) kent iedereen. Wat er in Vlissingen gebeurde was belangrijker, maar is bij het grote publiek onbekend, legt Brosens uit. “Dat komt door de geschiedschrijvers in de negentiende eeuw. Zij hadden de boodschap dat het Oranje-gevoel versterkt moest worden. Het volk had toen ook behoefte aan helden. Die moesten vooral Oranje-gezind zijn en uit de zeventiende eeuw komen. De helden van daarvoor kwamen dus niet in beeld. Het verhaal van Den Briel is een eigen leven gaan leiden en dat hebben zij opgepikt. Vanaf 1850 is dat een centraal verhaal in onze vaderlandse geschiedenis geworden.”

Volgens Brosens is het verhaal over Den Briel nogal opgeblazen. Maar de geuzen hebben het stadje toch bevrijd van de Spanjaarden? “Er waren daar helemaal geen Spanjaarden. In Den Briel wordt elk jaar op 1 april de Spaanse commandant 'opgehangen'. Maar er was daar geen Spaanse commandant. Het is een verzinsel, waarschijnlijk gejat van Vlissingen. Want daar is wel een Spanjaard opgehangen.”

Het verhaal over Vlissingen in 1572 is plaatselijk wel bekend. "Het is een bekend, maar ook misvormd verhaal. Ze vertellen dat er een Spanjaard is opgehangen. Dat zou een neef van Alva zijn geweest. En hij zou een dodenlijst bij zich hebben gehad. Dat is allemaal niet waar.”
“Het werkelijke verhaal is dat de burgemeester en de schepenen op de hand van de Spanjaarden waren. Het waren goede katholieken. Die waren tegen Alva en zijn maatregelen, maar zeker niet tegen koning Filips.”
Alva wilde een citadel bouwen naast de stad Vlissingen. De Spaanse troepen zouden totdat de citadel klaar was, ondergebracht worden bij de Vlissingse bevolking. “Die waren al straatarm. En de Spaanse soldaten, vooral de officieren, stelden hele hoge eisen. Die wilden vlees op tafel, die wilden wijn. En dat hadden die mensen helemaal niet.”
Onder leiding van vier kapiteins kwam de bevolking van Vlissingen in opstand en wist de Spanjaarden buiten de poorten te houden. Van die kapiteins is heel weinig bekend, vertelt Brosens. Op basis van de schaarse gegevens die er zijn, brengt hij ze in zijn boek tot leven.

Naar aanleiding van het boek heeft de SGP-fractie in de Vlissingse gemeenteraad gevraagd om een blijvende erkenning van de heldenrol van de kapiteins. John Brosens was blij verrast. "Het was steun voor de helden die ik weer boven tafel heb gekregen. En dat is natuurlijk heel leuk.” Hij hoopt dat er een plaquette komt met de namen van de vier kapiteins en de afgezant van Willem van Oranje.

Waar komt de titel vandaan? “Het gemeentewapen van Vlissingen is een klassieke fles. En het rijmpje wat vroeger in de geschiedenisboeken stond was ‘Op aprilletje één verloor Alva zijn bril en op aprilletje zes verloor Alva zijn fles’.

‘Hoe Alva zijn fles verloor’ door John Brosens telt 208 pagina’s en kost in de boekwinkel 12,50 euro. The Read Shop Barendrecht heeft nog enkele gesigneerde exemplaren in voorraad.

(John Brosens werd geïnterviewd in Met Gorter aan Tafel, Exxact Barendrecht, 14 april 2022.)